Mahallileşme Akımı Nedir? Özellikleri, Temsilcileri

Mahallileşme akımı, Divan Edebiyatı’nda görülen akımlardan birisidir. Şehirlerde rastlanan halk dili ve divan tarzı söyleyişlerden ve Türk halk şiirindeki aşık tarzı söyleyişten doğmuştur. İstanbul’un fethinden sonra başlayarak etkisini artıran bu akımda İstanbul ağzına ve tabiatına yaklaşma amaçlanmıştır.

Bkz: Divan Şiirinde Akımlar

Mahallileşme Akımı Genel Özellikleri

• Özellikle halkın konuşma dilinden bazı kavramların şiire sokulduğu bu akımda atasözü ve deyimlerin kullanılmasına ağırlık verilmiştir.
• Mahallileşme akımı ile birlikte divan şiirinde konu ve temalar çoğalmıştır.
• İstanbul’un çeşitli semtleri, köşkleri, eğlenceleri, aşkları, insan çehreleri yalnız mesnevilerde değil; şarkı, gazel ve kasidelerde de görülmeye başlamıştır.
• Soyut anlatımdan vazgeçilerek somut anlayışa yönelme başlamıştır.
• Şehrengiz yazımında büyük bir artış görülmüştür.
• Divan şiirinin soyut dünyasında İstanbul’un manzaralarına, güzelliklerine yer ayırmak zor olduğundan somut bir dünyaya geçiş amaçlanmıştır.
• Bu tarz şiirlerde, diğer divan şiirlerine nazaran daha sade bir dil kullanılmıştır. Arapça, Farsça sözcüklerin ve tamlamaların kullanımı en aza indirgenmiştir.
• Şiirlerde gerçek sevgililere, günlük yaşama, yaşanan mekanlara yer verilmiştir.

Mahallileşme Akımı Temsilcileri

16. yüzyılda Baki’de etkisini hissettiren bu akımın kurucusu ve en güçlü ismi, 17. yüzyıl şairlerinden Nedim olmuştur. 18. yüzyıl şairlerinden Şeyh Galip de bu akımdan az da olsa etkilenmiş ve hece ölçüsü ile bir türkü yazmıştır. Enderunlu Vasıl da mahallileşme akımının diğer önemli ismi olmuştur.

Örnek

Yetmez mi sana bister-ü bâlin kucağım
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım
Âteşlik eder sana bu sînemdeki dâğım
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Sen böyle soğuk yerde niçin yatar uyursun
Billâhi döğer dur hele dâyen seni görsün
Dahi küçüceksin yalınız yatma üşürsün
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Yaklaştı şitâ ebr-i siyeh tuttu cihânı
Kalmadı sabânın gezecek tâb ü tüvânı
Kurbânın olam geçti Boğaz seyri zamânı
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Bir câm çek ey gonce-dehen def’-i humâr et
Çeşmimde hayâlin gibi gel geşt ü güzâr et
Nakşın gibi âyine-i sînemde karâr et
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Der sana Nedîmâ bunu tekrâr be-tekrâr
Bigâne ile etme sakın azm-i çemenzâr
Gürgân gibi ağyâr kaparlar seni zinhar
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım