Koşuk, İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı sözlü ürünlerindendir. Bu tür daha sonra halk edebiyatındaki “koşma”nın karşılığıdır. “Sığır” denilen sürek avları sırasında söylenen şiirlere verilen isimdir. Koşuklar, “kopuz” adı verilen çalgı eşliğinde söylenirdi.
Koşuk Türünün Genel Özellikleri
- Konusu itibarıyla lirik, epik ve pastoral özellikler taşır.
- Koşukların nazım birimi dörtlüktür.
- Türklerin milli ölçüsü olan hece ölçüsü kullanılmıştır.
- Koşuklar genellikle 7’li ve 11’li hece ölçüsü ile söylenmiştir.
- Yiğitlik, aşk, tabiat, hasret, doğa güzelliği, savaş gibi konular işlenmiştir.
- Kafiye düzeni “aaab, cccb, dddb…” şeklindedir.
- Halk edebiyatında koşma türü, divan edebiyatında ise gazel türü koşuk ile benzerlik göstermektedir.
Koşuk ile Sagu arasındaki farklar
- Koşuk da sagu da İslamiyet öncesi Türk edebiyatına ait nazım biçimleridir. İkisi de biçim yönünden benzer özellikler gösterir.
- Koşuklar, “sığır” ya da “şölen” adı verilen eğlence törenlerinde söylenirken sagular “yuğ” adı verilen cenaze törenlerinde söylenir.
- Koşukların konusu aşk, doğa, kahramanlık güzellik; saguların konusu ise ölüm ve yastır.
Koşuk Örneği
Öpkem kelip ogradım
Arslanlayu kökredim
Alplar başın togradım
Emdi meni kim tutar
Kanı akıp yoşuldu
Kabı kamug deşildi
Ölüg birle koşuldu
Togmuş küni uş batar
Kaklar kamug kölerdi
Taglar başı ilerdi
Ajun tını yılırdı
Tütü çeçek çerkeşür
Etil suwı aka turur
Kaya tübi kaka turur
Balık telim baka turur
Kölün takı küşerür
Günümüz Türkçesi
Öfkelenip dışarı çıktım
Arslan gibi kükredim
Yiğitler başını doğradım
Şimdi beni kim tutabilir.
Kanı akıp boşandı
Derisi baştan başa deşildi
Ölülerle bir oldu
Doğan güneş işte batıyor
Kuru yerler hep gülerdi
Dağbaşları göründü
Dünyanın soluğu ılındı
Türlü çiçekler sıralandı
İtil suyu akar durur
Kaya dibini oyar durur
Bütün balıklar baka durur
Gölü bile taşırırlar
Örnek soru
Aşağıdakilerden hangisi koşuk’un özelliklerinden biri değildir?
A) Hece vezni ve yarım kafiye ile söylenen şiirlerdir.
B) Nazım birimi dörtlüktür.
C) Düz kafiye kullanılır.
D) 7’li hece vezniyle söylenirdi.
E) Ölen kimsenin erdemlerini anlatmak için kullanır.
Çözüm: Ölen kimsenin erdemlerini anlatmak için söylenen şiirlere sagu adı verilir. Doğru cevap: E
İlk yorum yapan olun