Bir kişiyi ya da toplumdaki bir aksaklığı yermek (eleştirmek) için yazılan şiirlere hicviye denir. Hicviye, bir divan edebiyatı nazım türüdür. Hiciv ile uğraşan şairlere “heccav” adı verilir. Hicviyenin halk şiirindeki karşılığı taşlama, modern şiirdeki karşılığı ise satirik şiirdir.
Divan şiirinin diğer bir nazım türü olan methiyelerde olduğu gibi hicviyelerde de abartılı bir anlatım göze çarpmaktadır. Hicvedilen kişi yergi ve sövgülerle adeta yerin dibine batırılır.
Türk şiirinde hicviye denince akla gelen ilk isim şüphesiz ki Nef’i’dir. 17. yüzyıl divan şairlerinden olan Nef’i, hicivlerini “Siham-ı Kaza” isimli eserinde toplamış, hiciv yazma sevdasından vazgeçmeyince canından olmuştur. Yine divan şairlerinden Şeyhi’nin kaleme aldığı “Harname” edebiyatınızın önemli hicviyelerindendir. Koca Ragıp Paşa’nın meclisinde okuduğu şiirlerle dikkat çeken Haşmet, bazı sert ve müstehcen hicivleri yüzünden Rodos’a sürülmüş, burada hayatını kaybetmiştir. 19. yüzyıl şairlerinden Eşref de hiciv türünde başarılı eserlere imzasını atmış bir isimdir.
Hicviye Örnekleri
Örnek – 1
Dördüncü Murat döneminde yaşayan ve hem şair hem de kadı olan Mantıki, Şam’da görev yaparken etrafını hicvetmeye başlamış ve vali tarafından zehirletilmeye çalışılmıştır. Kendisini Şam’dan kurtaran Mantıki, Öküz Mehmet Paşa idaresinde bulunan Halep’e sığınırken İstanbul’a durumunu şu şekilde iletmiştir:
Şam’da bilmediler kıymetimi
İltica ettim Halebüşşehba’ya
Harlerin çifte-i iz’acından
İltica ettim öküz paşaya
Örnek -2
Hüseyin Rıfat’ın dönemin başbakanı Şükrü Saracoğlu’nu yazdığı hiciv:,
Başvekil oldu Saracoğlu. O gün
Verdiği sözler hep çıktı yalan
Babası eşeğe dikmişti semer
Kendisi bizlere yükletti palan
Örnek – 3
Nef’i, kendisine karşı tavır alan Gürcü Mehmet Paşa’ya bu hicviyeyi yazmış, şiire Siham-ı Kaza’da yer vermiştir.
Gürci hınzırı a samsun-ı muazzam a köpek
Kande sen kande nigehbani-i alem a köpek
Vay ol devlete kim ola mürebbisi anun
Bir senin gibideni cehl-i mücessem a köpek
Ne gune kaldi meded devlet-i Al-i Osman
Hey yazuk hey ne musibet bu ne matem a köpek
Ne ihanetdür o sadra bu zamanda ki anun
Olmaya sahibi bir Asaf-ı kerem a köpek
Hidmet-i devlete sair vüzeradan göreler
Bir fürumaye koca ayuyı akdem a köpek
Bu mahlallerde ki Bagdadı ala şah-ı Acem
Arz-ı rumu ede teshir Abaza hem a köpek
Sattınız iki soysuz bir olup hanlığı
Kimseyietmedünüz bu işe mahrem a köpek
Paymal eylediniz saltanatın ırzını hem
Yok yereoldı telef ol kadar adem a köpek
Hiç hanlık satılır mı hey edebsiz hain
Tutalım olmamış ol fitne muazzam a köpek
Sen kadar düşmen-i devlet mi olur a hınzır
Ne turur saltanatun sahibi bilsem a köpek
Ehl-i dil düşmeni din yoksulu bir melunsun
Öldürürlerse eğer can-be-cehennem a köpek
Böyle kalur mu soysuzlar elinde devlet
Noldu ya gayret-i şahenşeh-i azam a köpek
Hak götürdü arabı gitti hele dünyadan
Kim götürse akabince seni bilmem a köpek
File nacar meger yükledeler tabutunu
Çekemez cife-i murdarunu adem a köpek
Filler de çekemezse ne acep laşeni kim
Var mı bir sencileyin div-i mülahhem a köpek
Sen soysuz eşek ol Kirliorospu yaraşur
Bindürüp sırtına teşhir edersem a köpek
Edebiyatımızda Hiciv Türünde Yazılan Eserler
Nef’i – Siham-ı Kaza
Bayburtlu Zihni – Sergüzeştname
Ziya Paşa – Zafername
Bağdatlı Ruhi – Terkib-i Bent
Fuzuli – Şikayetname
İlk yorum yapan olun